3ـ اگر ولى فقیه معصوم نیست، اطاعت بىچون و چرا از وى چه توجیهى دارد؟

روشن است در میان معتقدان به ولایت فقیه هیچ کس معتقد به عصمت ولى فقیه نبوده و حتى چنین ادعایى نکرده است، زیرا ما معتقدیم فقط پیامبران، حضرت زهرا و امامان صلوات الله علیهم اجمعین معصومند.

اکنون سؤال این است: با توجه به عدم عصمت ولى فقیه و احتمال خطا و اشتباه در او، آیا این احتمال مانع اطاعت از وى مىگردد؟

به نظر مىآید چنین ملازمه اى وجود ندارد یعنى چنان نیست که اگر کسى معصوم نبود، اطاعت او لازم نباشد. اگر به سیره عملى شیعیان توجه کنیم، مىیابیم آنها بى چون و چرا از مراجع، تقلید مىکرده اند و به فتواى آنان عمل مىنموده اند، در حالى که هیچ کس معتقد به عصمت مراجع نبوده، بلکه با تغییر فتواى مرجع مى فهمیدند نه تنها او عصمت ندارد، که قطعاً اشتباه هم کرده است، زیرا یا فتواى پیشین او خطا بوده و یا فتواى جدیدش. همچنین از اختلاف فتاواى مراجع معلوم مىشود بعضى از آنان دچار خطاى در فتوا شده اند، ولى با این حال هیچ کس اندک تردیدى در وجوب تقلید از مراجع ندارد.

حال به سؤال مورد نظر خود بپردازیم. آیا احتمال خطا در ولى فقیه، موجب عدم اطاعت از او مىشود؟

ضرورت اطاعت از حاکم یکى از دو رکن حکومت

شکى نیست که هر جامعه اى نیازمند حکومت است و قوام حکومت به دو امر است. یکى حق حاکمیت، یعنى کسانى حق داشته باشند دستور بدهند و فرمان صادر کنند; و دیگرى ضرورت اطاعت و فرمانبردارى. اگر یکى از این دو تحقق نیابد، حکومتى به وجود نمىآید. حال اگر احتمال خطا، مجوّز سرپیچى از دستور حاکم باشد، چون این احتمال هیچ گاه منتفى نیست، اطاعت از حاکم هیچ گاه تحقق نخواهد یافت و یک رکن حکومت محقق نخواهد شد، پس حکومت از بین خواهد رفت.

اگر به روش خردمندان در زندگى توجه کنیم، مىیابیم آنان در مواردى اطاعت را ضرورى مىدانند، گرچه دستور دهنده را معصوم نمىدانند. فرض کنید فرماندهى در جنگ به سربازان خود دستورى بدهد; اگر سربازان بخواهند به استناد اینکه احتمال دارد فرمانده خطا کند، از دستورش سرپیچى نمایند، آیا کار جنگ سامان خواهد گرفت؟ آیا اقدام و حرکتى صورت مىگیرد؟ آیا شکست این گروه حتمى نیست؟ پس تبعیت نکردن چنان زیانى دارد که با ضرر ناشى از پیروى از دستور اشتباه قابل مقایسه نیست. به عبارت دیگر اطاعت از فرمانده چنان منافعى دارد که با ضرر اندک ناشى از پیروى یک مورد دستور اشتباه قابل مقایسه نیست. همچنین زمانى که به پزشک متخصص مراجعه مىکنید، آیا احتمال خطا در تشخیص او مىدهید؟ با وجود چنین احتمالى از مراجعه به پزشک چشم نمىپوشید.

اطاعت نکردن از حاکم موجب هرج و مرج و اختلال نظام جامعه مىگردد. ضرر ناشى از این هرج و مرج بسیار بیشتر از ضررى است که گاه در اثر اطاعت از یک دستور اشتباه به جامعه وارد مىشود.

در تمام موارد مذکور روش خردمندان اعتنا نکردن به احتمالات ضعیف به هنگام عمل است. حال اگر به خصوصیات ولى فقیه توجه کنیم و در نظر داشته باشیم که حاکم اسلامى همیشه در هر کارى با صاحبنظران و متخصصان مشورت مىکند و بعد تصمیم مىگیرد و مردم هم وظیفه دارند از خیرخواهى و مصلحت اندیشى براى حاکم شرعى مضایقه نکنند، احتمال خطا تا حد بسیارى کاهش مىیابد و دیگر معقول نیست از دستورهاى او سرپیچى کنیم.

انگیزه طرح مسأله معصوم نبودن ولى فقیه

در پایان باید گفت اشکال عدم عصمت درباره هر حاکم و رئیس در هر حکومتى وارد است، ولى اگر این اشکال در مورد نظام ولایت فقیه مطرح مىگردد و در مورد نظامهاى دیگر این اشکال مطرح نمىشود، ما را به این برداشت رهنمون مىشود که غرض مطرح کنندگان از طرح این گونه اشکالات شکستن قداست رهبرى نظام اسلامى است، زیرا قداست رهبر در موارد بسیارى سدّ راه دشمنان و بر هم زننده نقشه آنان بوده است. اگر با یک فرمان امام راحل(قدس سره) حصر آبادان شکسته شد، به علت این بود که به ذهن هیچیک از رزمندگان خطور نکرده بود که مخالفت با امر ایشان جایز است یا نه.

چون در اثر این قداست و لزوم اطاعت، دشمنان به ناکامى رسیده اند، این اشکالات طرح مىشود. پس توجه داشته باشیم همه اشکالات براى دریافت جواب حقّ مطرح نمىگردد، بلکه انگیزه این اشکال تراشى امور دیگرى است.