باید توجه داشت که نعمت هاى دنیا مخصوص کفّار نیست، بلکه برخى بزرگان و اولیاى خدا هم نعمت هاى زیادى در اختیار داشته اند; مثلا، حضرت سلیمان(علیه السلام) به قدرى از نعمت هاى خداوند بهره مند بود که قرآن درباره اش تعبیر «مُلکاً لا یَنبعى لاحد مِن بَعدى»1را به کار برده است. در احوال آن حضرت آمده که جن و انس و حتى حیوانات وحشى و پرندگان هم در اختیارش بودند. بنابراین، چنین نیست که هرکسى نعمتى دارد، حتماً آدم بدى است و این نعمت ها مایه عذاب او خواهد شد، بلکه این گونه نعمت ها اسباب آزمایش اند; برخى از آن سربلند بیرون مى آیند و برخى سرشکسته. کسانى که خدا را فراموش نکنند و از آن براى آخرتشان بهره گیرند سربلند خواهند بود و کسانى که در جمع کردن این اموال و استفاده از آنها موازین شرع را رعایت نکنند سرشکستگانند. بنابراین عیبى ندارد که انسان از خدا بخواهد از اموال دنیایى در اختیار او قرار دهد تا در راه آخرت خود از آن استفاده کند. نعمت هایى که در دست مؤمنان است، اگر موجب غبطه ما بشود در این که آنها را در راه خدا صرف مى کنند، اشکالى ندارد; مانند اموالى که در دست حضرت خدیجه(علیها السلام)بود و آنها را در راه نشر و احیاى اسلام صرف کرد. آنچه خطرناک است این است که به داشته هاى دنیایى کافران و اموالى که در اختیار کسانى است که از آن براى آخرت خود استفاده نمى کنند حسرت بخوریم. خداوند در قرآن، براى ما مثال مى زند تا ببینیم کسانى که از مال و مُکنت خود براى آخرتشان استفاده نکردند سرانجامشان چه شد.
قارون کسى بود که به قدرى از گنج هاى فراوان در اختیارش قرار داده شده بود که عده اى پهلوان نیرومند باید فقط کلیدهاى گنج هایش را حمل مى کردند: آتَیْناهُ مِنَ الْکُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِی الْقُوَّةِ.2 او تمام دارایى اش را در برابر قومش به نمایش گذاشت. عده اى از پیروان حضرت موسى(علیه السلام) با خود گفتند: اى کاش، ما هم از این نعمت ها بهره اى داشتیم. آنان با این گفته، کار خلافى نکردند و مرتکب حرامى نشدند، فقط وقتى این همه جواهرات و دارایى را دیدند به هوس افتادند: یا لَیْتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِیَ قارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظّ عَظِیم.3
وقتى قارون از اطاعت حضرت موسى(علیه السلام) سرپیچى کرد و با عذاب خداوند، خود و تمام دارایى اش در زمین فرو رفتند، آنها که آرزو مى کردند که دارایى او را داشته باشند، به خود آمدند و گفتند: عجب اشتباهى کرده بودیم، اگر ما هم اموالى مثل او داشتیم امروز به همین وضع مبتلا مى گشتیم; گویى خدا بر هر که بخواهد رزقش را گشاده مى گرداند و گویى خدا کافران را سعادت مند نمى کند: وَ اَصبحَ الّذینِ تَمنَّوا مکانَه بالأمسِ یَقولونَ ویکأنّ اللَّه یَبسطُ الرّزَقَ لِمن یشاءُ مِن عبادهِ و یَقدِرُ لَولا اَن مَنَّ اللّهُ علینا لخَسفَ بِنا وَیکأنّه لا یُفلحُ الکافرونَ.4
قرآن مجید این گونه داستان ها را براى این نقل مى کند که ما تأمّل کنیم و بفهمیم نعمت هایى را که خدا در اختیار دیگران قرار مى دهد چنان ارزش ندارد که بخواهیم به آنها خیره شویم و دل ببندیم. بله، اگر انسان از راه صحیح مالى به دست آورد و در راه خدا هم مصرف کند خوب است، اما خود مال ارزش دل بستن ندارد، بلکه صرفاً یک وسیله آزمایش است، یک برگ امتحان است و ارزش آن بستگى به این دارد که در آن چه پاسخى بنویسیم. پس «خوشا به حال بنده اى که نسبت به گنه کاران غبطه نخورد براى آنچه از نعمت ها و زیورهاى دنیا به ایشان داده شده است! خوشا به حال بنده اى که آخرت را برگزید و در راه آن کوشش نمود! خوشا به حال آن که آرزوهاى دروغین و آرزوهاى غیر واقعى فریبش نداد!»
1. پادشاهى پس از حضرت سلیمان سزاوار هیچ کس نخواهد بود و به هیچ کس داده نخواهد شد: ص (38)، 35.
2. قصص (28)، 76.
3. قصص (28)، 79.
4. قصص (28)، 82.
