تفاوت بهره افراد از «سعادت»

اما مسلمانان فرقه هاى گوناگونى دارند. همیشه هم کسانى بوده اند که مى خواسته اند راه صحیح را بشناسند، تحقیق هم کرده اند، ولى موفق نشده اند. به خصوص در دوران ائمّه اطهار(علیهم السلام) کسانى بودند که در گوشه و کنار زندگى مى کردند; مى خواستند اسلام را دقیقاً بشناسند، ولى شرایط اجتماعى آن دوران و حکومت هاى جابرانه مانع این کار بود. این دسته افراد به اندازه اى که شناخت پیدا کرده اند، مسؤولیت دارند و باید به همان مقدار عمل کنند. طبعاً استحقاق دریافت همه گونه عنایتى را هم ندارند; چون تمام راه را نپیموده اند. در چیزهایى که نشناخته اند کمالاتى وجود داشته که آنها به دلیل عمل نکردن، به آنها دست نیافته اند، هرچند تقصیرى در زمینه شناخت نداشته اند. خداوند هم در همین حد پاداش آنها را خواهد داد: إِنّا لا نُضِیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً.¹ آنها در شناخت «تقصیر» نداشته اند بلکه قصور داشته اند، ولى به آنچه فهمیده اند عمل کرده اند. خداوند هم به همان اندازه پاداششان مى دهد.

اما کسانى که مقصد را شناخته اند و با تلاش و کوشش خود نیز در مسیر صحیح گام نهاده اند و براى طى طریق، مشمول توفیق الهى شده اند ـ (یعنى شیعه اهل بیت(علیهم السلام) هستند) دیگر هیچ مشکلى ندارند، مگر در زمینه عمل، و باید در عمل بکوشند; چون هدف و راه را درست شناخته اند. البته اینها هم از لحاظ معرفت، مراتبى دارند. چنین نیست که هرکس شیعه شد، تمام دستورات اهل بیت(علیهم السلام) را در همه ابعادش بشناسد، مراتب علم و معرفت افراد با یکدیگر فرق مى کند. ممکن است برخى به شناخت کامل تمام جزئیات نرسیده باشند و بالتبع از درک آثار آن نیز محروم خواهند شد. هر کس به شناخت کامل تر رسیده باشد، از آثار بیش ترى هم برخوردار خواهد شد.

در هر حال فرض ما بر این است که ما شیعیان از لحاظ شناخت کمبودى نداریم و اسلام را از طریق اهل بیت(علیهم السلام) با همه ابعادش شناخته ایم. پس اگر به درستى عمل کنیم، خداوند در دنیا و آخرت ما را غرق در نعمت خواهد کرد، و چرا چنین نکند؟ مگر خدا مى خواهد نعمت هایش را براى چه کسى ذخیره کند؟! مگر بخل دارد؟! آیا اگر به بعضى ها بدهد، نعمت هایش تمام مى شود؟ در آخرت تزاحم و تعارضى نیست، هر چه را به یکى داده به دیگرى هم مى تواند بدهد; إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ.²محدودیت از ویژگى هاى دنیا است و در آخرت وجود ندارد. در این جا هم هر کس راه شناخت را درست پیمود، هر چه را بخواهد خدا به او عطا مى کند، مگر آن که مصلحت نباشد; به گونه اى که حتى اگر به خودش هم گفته شود که اگر فلان چیز به تو داده شود از چیز دیگرى محروم مى شوى، قبول نمى کند و مى گوید همان که خدا خواسته بهتر است.